تشخیص بیماری های مقعد

برطبق بررسی های به عمل آمده در مراجعین به مطب که طی یک دوره ۷ساله انجام شده است افراد با هر درجه از تحصیلات معمولا دچار هر مشکلی در ناحیه آنال و اطراف آن میشوند و به غلط از آن بعنوان هموروئید یا بواسیر یاد می کنند در حالیکه اکثریت غریب به اتفاق آنان دچار مشکلات دیگر علی الخصوص شقاق (فیشر) می باشند.(۹۰ درصد موارد مراجعین به مطب دچار شقاق می باشند و اکثرا با درد و به میزان کمتری با درد درمان شقاق و خونریزی مراجعه میکنند)
بنابراین توصیه میشود دچار هر علامتی در نشیمنگاه هستید حتما قسمت فیشر یا شقاق را مطالعه نمائید.
واقعیت بعدی آماری حکایت از خود درمان ی ویا توصیه درمانی ازطریق اطرافیان می باشد بطوریکه اکثرا قبل از مراجعه به پزشک متخصص درمان شقاق یک یا چنددوره از پماد و قرص به توصیه اطرافیان و از داروخانه تهیه و استفاده می کنند که نه تنها موثر نبوده بلکه منجر به و باعث پیشرفت بیماری می گردد.
علل عدم پیگیری بیماری های مقعد
اولین مسئله شرم و حیا در بیان بیماریهای این ناحیه می باشد که علت آن پوشیده بودن ناحیه است و اکثرا خجالت در بیان موضوع شقاق دارند واقدام به خوددرمانی کرده باعث پیشرفت می شوند.
دومین مسئله ترس از مراجعه بخاطر شنیدن تجربیات دردناک بعداز جراحی های سنتی از بیمارانی است که عمل جراحی کرده اند است.
مسئله سوم اطلاع یافتن از درد و خونریزی بعد از عمل های سنتی شقاق وانجام پانسمان داخل نشیمنگاه(توپی یا تامپون) است که معمولا بعد از جراحی معمولی انجام میشود.
مسئله چهارم نگرانی از بستری شدن در بیمارستان و گرفتن بیهوشی یا بی حسی نخاعی وبدنبال عمل ماندن چند روزه اجباری در منزل و دور افتادن از کار و زندگی وفعالیت روزمره میباشد که در شرایط سخت اقتصادی و کاری امروزه چندان هم بی جا نمی باشد.

روش جدید در درمان فیشر انال

آشنائی با بیماری :
فیشر آنال یا شقاق مقعد یک بیماری است که به صورت زخمی در مخاط ناحیه مقعد خود را نشان می­دهد، این زخم در محل تقاطع مخاط و پوست ناحیه مقعد Muco Cutaneaus Junction و به طرف ناحیه مقعد و خط دندانه­ای dentate line پدیدار می­گردد. بیشتر اوقات در ناحیه میانی خلفی ظاهر می­شود ولی ممکن است در هر قسمتی از اطراف مقعد ظاهر شود.
در قسمت قدامی - میانی Anterior Midline Fissure در %10 فیشر زنان دیده می­شود و %1 فیشر آقایان محل فیشر ( درمان شقاق) Anterior Midline می­باشد.
زخم فیشر باعث درد شدید در هنگام دفع (depecation) و بعد از دفع post depecation می­شود و از دیگر علائم فیشر آنان خونریزی در هنگام depecation نیز شایع است فیشرهائی که در محل­های غیرعادی و متعدد باشند ممکن است در بدخیمی­ها و بیماری­های التهابی روده و یا سیستمیک دیده شود، مثلاً Hiv، Hematologic disorders، بیماری­های عفونی مثل توبرکولوز و یا سفیلیس دیده شود. در تروماها هنگام روابط جنسی و یا شیمی­درمانی هم ممکن است دیده شود.
واقعاً تابحال علت دقیق بیماری مشخص نگردیده عوامل مساعد­کننده شناخته شده ولی اتیولوژی بیماری نامشخص است ولی فیشر آنان مشخص می­شود با اسپاسم اسفنکتر داخلی که باعث اسکیمی لوکال (ناحیه­ای) در محل فیشر یا زخم که این اسکیمی مانع از بهبودی زخم می­شود.
درمان تهاجمی شقاق یا فیشر آنال، پارشیال لاترال اسفنکتروتومی است یعنی قسمتی از عضله اسفنکتر را بریده که باعث از بین رفتن اسپاسم اسفنکتر می­گردد که این رهائی از اسپاسم منجر به بهبودی در 95 درصد موارد می­شود البته این نکته قابل ذکر است که همین قطع اسفنکتر حتی به صورت partial در 30% موارد ممکن است.
خطر بی­اختیاری در دفع مدفوع را در پیش داشته باشد این نوع درمان شقاق یعنی رهائی از اسپاسم سرانجام تحقیق درباره درمان­های غیرتهاجمی گردید طرق دیگر درمانی انتخاب راه­های ثانویه و مبارزه با مشکلات بوجود آمده مثل اسکیمی ناحیه زخم که از داروهای افزایش­دهنده Blood Suply و گشادکننده عروق و Calcium ctianel blolckers که موفقیت­های نسبی را در بر داشته ولی نتایج راضی­کننده نیست.
این درمان­های داروئی شقاق عوارضی مانند سردرد - سرگیجه در بر دارند که برای بیمار خوش­آیند نیستند.
تحقیقات نشان می­دهد تزریق بوتیلیوم توکسین بهترین طریق درمان غیرتهاجمی فیشر آنال است که نتایجی شبیه عمل­های جراحی قطع اسفنکتر را دارد ولی بدون عوارض بی­اختیاری مدفوع تحقیقات همکاران من که در دانشگاه­های انگلستان (دانشگاه اکسفورد) در دانشگاه استلفورد - هاروارد نشان می­دهد که درمان شقاق غیرتهاجمی شقاق آنال به طریق استفاده از بوتیلیوم توکسین نتایجی مشابه عمل جراحی تهاجمی فیشر آنال دارد.
با در نظر گرفتن مدت عمل - راحتی استفاده از بوتیلیوم توکسین - هزینه درمانی - عوارض بسیار کم بعد از عمل می­توان این طریق درمانی غیرتهاجمی را انتخاب کرد.

درمان جراحی شقاق مقعد

موثرترین روش درمان شقاق مزمن قطع اسفنکتر داخلی است و میزان موفقیت آن ۱۰۰-۹۵% است.
عمل جراحی فیشر(آنال) با بی حسی موضعی
بطور کلی هر گاه علیرغم درمان طبی درد شقاق بمدت یکماه باقی بماند و یا بعداز بهبود اولیه عود نماید اقدام به جراحی می شود. در صورت درد شدید نیز تصمیم به عمل جراحی سریعتر انجام می شود.
در عمل جراحی شقاق با بیحسی موضعی و بصورت سرپائی در مطب روشهای استاندارد و یا با استفاده از لیزر اقدام به قطع اسفنکتر داخلی در نواحی طرفی می شود و زائده پوستی sentinel pile نیز برداشته می شود.
با استفاده از داروهای بیحسی کننده طولانی اثر بیمار می تواند بلافاصله به محل کار خود مراجعه نماید. اکثر بیماران بهبود فوری درد شقاق را تجربه می کنند ولی تا چند روز بعد از آن درد ناشی از برش عمل جراحی خاصه در زمان دفع وجود دارد که با مسکن قابل کنترل است.

دارو درمانی شقاق مقعد

جهت درمان شقاق باید سیکل درد، اسپاسم و ایسکمی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین هایی است که مدفوع را حجیم و شل می کنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصیه می کنیم.
در این مرحله درمان شقاق تجویز پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بیحس کننده ، کورتون و مواد نرم کننده می باشد) و یا ژل لیدوکائین می تواند کمک کننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنین درمانی بهبود می یابند. در صورتیکه پاسخ درمانی کافی گرفته نشد، و یا شقاق از نوع مزمن بود، می توان از داروهای دیگری استفاده کرد.نیتروگلیسیرین با همان مکانیسمی که عضلات صاف عروق کرونر را شل می کند می تواند عضله اسفنکتر داخلی را هم شل کرده و از اسپاسم خارج کند.پماد %۰٫۲ (دو دهم درصد) آن برای درمان شقاق استفاده می شود و معتقدند یک اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد می کند، علاوه بر آن خونرسانی آنودرم را نیز افزایش می دهد. از معایب آن ایجاد سر درد است و بهتر است در حالت خوابیده استفاده شود. در ایران گاهی به اشتباه به بیمار پماد%۲ (دو درصد) داده می شود که سردرد بسیار شدیدی ایجاد می کند. پماد ایزوسورباید و یا دیلتیازم موضعی و خوراکی نیز می توانند با مکانیسم مشابه به درمان شقاق کمک کنند و سر درد هم ایجاد نمی کنند. درمان شقاق مزمن در حدود ۶۰% موارد موثر است.تزریق موضعی سم بوتولینیوم(بوتاکس) نیز با فلج موقت عضلات اسفنکتر داخلی, یک نوع اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد می کند که می تواند باعث بهبودی شقاق شود. اما در دراز مدت تا ۴۱% احتمال عود وجود دارد.

علائم شقاق

به پاره و زخمی شدن کناره های مقعد درمان شقاق گفته می شود. این زخم به صورت خطی در طول مقعد ظاهر می گردد و به این خاطر که این قسمت مقعد دریافت کننده های حسی بسیاری را داراست یک حالت فوق العاده دردآوری را موجب می گردد. که نشانه هایی نظیر یبوست - زایمان دفع مدفوع بزرگ و محکم و یا اسهال دراز مدت و نظایر آنها منجر به پدید آمدن شقاق یا فیشر می گردد. به همین خاطر قسمتی از نشانه های آشگار شدن شقاق یا فیشر را در زیر به صورت خلاصه می آوریم تا موقع ظاهر شدن این نشانه ها در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه فرمائید.


نشانه های بیماری شقاق یا فیشر 1- دارا بودن درد در موقع دفع مدفوع
2-خون ریزی از ناحیه مقعد
3-خون ریزی موقع مدفوع ( خون در مدفوع )
4-سوزش و خارش قسمت مقعد
5-مشاهده رگه های خونی در روی مدفوع و یا دستمال توالت
6-دارا بودن درد و یا اسپاسم تا مدتها پس از دفع مدفوع
در اکثر مواقع درمان شقاق ممکن است با بیهوشی فرد و یا به صورت بی حسی چه به صورت موضعی و چه به صورت نخاعی صورت گیرد. بسته به میزان حاد بودن شقاق، بهترین روش برای درمان آن اتخاذ خواهد شد. در زیر با انواع روش های درمان بیماری شقاق آشنا می شویم.
درمان شقاق
درمان شقاق با لیزریکی از جدیدترین روش های درمان بیماری شقاق (فیشر) لیزر می باشد. کار این روش به این صورت است که با استفاده از ​اسفنکتر داخلی(عضلات مدور در انتهای مقعد) قطع می شود و زائده پوستی نیز جدا می شود. به طور کلی این روش بر سایر روش های درمان بیماری شقاق برتری دارد. از جمله مزایای درمان شقاق با لیزر نسبت به سایر روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم نیاز به بیهوشیکاهش درد بلافاصله پس از درمانجلوگیری از بروز عفونتدرمان سایر بیماریهای مقعد به طور همزمانسرپایی بودن و سرعت در انجام عملنداشتن خون ریزی بخیه و پانسمانعدم وجود دردنداشتن دوران نقاهتعدم بازگشت بیماری و تضمینی بودن آننداشتن عوارضی چون بی اختیاری و ...
درمان شقاق با روش اسفنکتروتومی جانبی-داخلیاین روش یکی از مؤثرترین روش های درمان بیماری شقاق می باشد. 90% از بیمارانی که با این روش عمل می شوند، سلامت خود را باز می یابند و پس از دو روز می توانند به زندگی عادی خود بازگردند.
درصد پایینی از افراد پس از درمان با این روش مجدداً به پزشک مراجعه می کنند و بیماری آنها پس از مدت کوتاهی عود می کند. در این صورت بیمار را باید از جنبه های دیگری چون سرطان ناحیه مقعد و بیماری کرون نیز بررسی نمود.
در این روش قسمت سطحی اسفنکتر مقعد را با تیغ جراحی برش می زنند. با وجود تاثیرگذاری بالای این روش در درمان بیماری شقاق، باید به این نکته نیز اشاره کرد که در صورت عدم توانای پزشک این روش دارای عوارض غیرقابل بازگشتی می باشد. از جمله این عوارض می توان به عدم کنترل در خروج گاز و نشت مواد مدفوعی اشاره کرد و چون اسفنکتر داخلی مسئول کنترل مدفوع در زمان استراحت فرد است، هرنوع آسیب به این بخش سبب ایجاد بی اختیاری می گردد. این بی اختیاری برای بیمار بسیار آزار دهنده است.درمان شقاق به وسیله بوتاکسهنگامی که بیمار به شقاق مبتلا است، عضلات مقعد او دچار اسپاسم و گرفتگی می شود. یکی از روش های درمان هنگامی که این بیماری در ابتدای مراحل خود می باشد، تزریق بوتاکس است.
بوتاکس نوعی سم به نام بوتولینوم می باشد که باعث فلج شدن موقتی عضلات یک ناحیه خاص از بدن بین 3 تا 6 ماه میگردد. با این روش که به صورت سرپایی انجام می شود، بوتاکس را به عضلات مقعد بیمار تزریق می کنند و عضلات مقعد اصطلاحا بی حس یا فلج می شود و در نتیجه آن اسپاسم، فشار و تنگی مقعد برطرف می شود و با گذشت زمان فرد هنگام دفع مزاج درد را حس نمی کند و فشاری بر انتهای روده نیز بوجود نمی آید و به مرور زمان زخم ایجاد شده نیز درمان میگردد.
همانطور که اشاره شد تاثیر بوتاکس بین 3 تا 6 ماه می باشد و درصورتیکه فرد بصورت دائم مشکل تنگی و اسپاسم عضلات مقعد را داشته باشد ممکن است بعد از بین رفتن تاثیر بوتاکس مجدد علائم این بیماری را مشاهده کند که در این صورت می بایست با پزشک خود جهت درمان دائم بیماری مشورت کند.