برای درمان شقاق مقعد، ابتدا باید یبوست رفع شود. اغلب بزرگسالان در عرض ۴ تا ۶ هفته بادرمان شقاق یبوست خوب میشوند، به نحوی که دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و کودکان کم سن، بعد از شل کردن مدفوع بهبود می‌یابند.
فیشر نام علمی شقاق مقعد است که در ناحیه مقعد اتفاق می افتد.به عبارت دیگر شقاق شکافی دردناک در ناحیه مقعد بوده که معمولاً به علت عبور مدفوع سفت در اثر یبوست شدید و یا اسهال طولانی اتفاق می افتد.این زخم اکثراً در قسمت خلفی مقعد ایجاد شده و بسیار دردناک می باشد و موجب اسپاسم (انقباض) عضله داخلی ناحیه مقعد شده و درد و سوزش آن تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز ادامه می یابد که با تکرار و ادامه یبوست این چرخه معیوب ادامه یافته و فیشر به فرم مزمن در می آید.
درمان شقاق مقعدتحت نظر پزشک می توانید از روشهای زیر برای درمان شقاق مقعد در خانه استفاده کنید:
• بعد از اجابت مزاج، دهانه مقعد را با صابون مخصوص ضد عفونی یا صابون بچه خوب کف‌مالی کرده و با آب گرم بشویید و سپس با دستمال توالت خشک کنید. خشک کردن دهانه مقعد، در روند درمان شقاق خیلی موثر است.
• برای برطرف کردن گرفتگی عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.
• نشستن در آب گرم، درد را تخفیف میدهد و باعث بهبود خونرسانی و شل شدن عضله اسفنکتر مقعد شده و به ترمیم آن کمک میکند. روزانه ۲ تا ۳ بار و هر بار برای ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از این روش استفاده کنید.
• در کودکان مصرف روغن‌های معدنی مانند پارافین و نرم کننده‌های مدفوع نیز توصیه میشود (البته تحت نظر پزشک).
• پمادهای نیتروگلیسیرین باعث شل شدن اسفنکتر شده و با گشادکردن عروق، خونرسانی بهتر شده و کمک در ترمیم زخم میکند. این پمادها روزانه ۲ تا ۳ بار به میزان یک نخود به اطراف سوراخ مقعد مالیده شده و قبل و بعد از مدفوع کردن نیز تکرار شود.
• مالیدن لعاب به‌دانه به پوست برای تسکین و التیام شقاق مفید است.
• مخلوط میوه کال توت با سرکه جهت رفع شقاق مقعد مفید است.
• افراد دچار بواسیر یا شقاق می‌توانند از اثرات درمانی گیاه پنج انگشت سود بجویند و در جوشانده این گیاه بنشینند تا عارضه برطرف شود.
• برای درمان شقاق مقعد میتوان عسل را به موضع مالیده و به صورت آرام ماساژ داد.
• قبل از اجابت مزاج و دفع مدفوع، دهانه مقعد را با روغن برگ مورد چرب کنید. این امر سبب میشود هنگامی که برای شستشو دست به دهانه مقعد می‌کشید زخم مقعد دچار کشش و پارگی مجدد نشود.
• قبل از هر وعده غذایی، خوردن مخلوط نصف استکان عرق بومادران و نصف استکان عرق آلوئه ورا موثر است.
• بعد از ناهار و شام، ۲ قاشق غذاخوری اسفرزه را در یک لیوان آب شیرین شده ریخته و بعد از لعاب دادن، آن را میل کرده و حتما بعد آن یک لیوان پر از آب بنوشید.
• بعد از غذا، یک قاشق سبوس گندم را با یک قاشق جوانه گندم مخلوط کرده و در یک کاسه ماست ریخته و میل کنید و حتما بعد از آن یک لیوان آب بنوشید.
• هندوانه و انگور و سبزیجات و گلابی و پرتقال زیاد مصرف کنید. به هیچ وجه موز و کیوی و سیب مصرف نکنید.
شقاق مقعد عبارت است از پارگی یا شکاف در ناحیه مقعد. این بیماری در تمام سنین و حتی در شیرخواران نیز رخ میدهد. درد و شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم که امکان دارد تا یک ساعت نیز طول بکشد از علائم این بیماری است. حتی ممکن است درد دوباره با اجابت مزاج بعدی بر می‌گردد. درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت. وجود رگه‌هایی از خون روی کاغذ توالت، لباس زیر، یا پوشک بچه . خارش اطراف مقعد . کودکان مبتلا ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند.
علت دقیق آن نامشخص است، اما علایم معمولاً بعد از فشار آمدن به مقعد ناشی از مدفوع سفت و حجم ظاهر میشوند. یبوست، بارداری‌های متعدد، سرطان خون، بیماری کُرون، بیماری‌های نقص ایمنی از جمله علل شقاق مقعد است.
پیشگیری از شقاق مقعد
برای درمان شقاق و پیشگیری از شقاق مقعد جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید:
روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
غذای پرفیبر مصرف نمایید.
در صورت لزوم، از داروهای شل‌کننده مدفوع یا مسهل‌ها استفاده نمایید.
به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید.
اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان شقاق خوب میشوند، به نحوی که دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و کودکان کم سن، بعد از شل کردن مدفوع بهبود می‌یابند اما تشکیل جوشگاه در محل زخم به نحوی که دفع مدفوع را با مشکل روبرو کند. از عوارض احتمالی زخم فیشر است.
بواسیر سیاهرگ های آماس کرده هستند که در بخش انتهایی راست روده و مقعد ایجاد می شوند. گاهی دیواره این رگ های خونی انقدر نازک می شود که متورم شده و به ویژه در زمان دفع، دچار خارش میگردند. دلیل عمده خونریزی راست روده هستند، به ندرت خطرناکند و معمولا در چند هفته از بین میروند. اما برای اطمینان حتما به پزشک درمان هموروئید خود مراجعه نمایید. همچنین برای درمان بواسیر هایی که از بین نمیروند و یا دردناک هستند می بایست به پزشک مراجعه کرد.
علائم هموروئیدبواسیر داخلی و خارجیانواع بواسیر (هموروئید) داخلی درجه یک تا چهارعللپیشگیریعلائم هموروئیداحساس ناراحتی، خارش و یا درد در ناحیه مقعدخونریزی به هنگام دفع مدفوعوجود برآمدگی هایی در ناحیه مقعدزمان مناسب برای مراجعه به پزشک
حتی اگر فکر میکنید که خونریزی به خاطر شقاق است (بواسیر خونی) حتما به پزشک خود مراجعه کنید. چرا که این اتفاق می تواند دلایل دیگری مانند پولیپ روده بزرگ، کولیتیس ( آماس روده بزرگ )، التهاب مزمن بخش زیرین روده کوچک و تمام روده بزرگ، دیورتیکول وکیست مویی و فیستول یا سرطان داشته باشد.شقاق مقعدی همچنین دردناک بوده و باعث خونریزی میشود ، از همین رو بهتر است که هرچه سریعتر برای تشخیص درست و درمان فیستول با لیزر به پزشک مراجعه نمایید. پزشک ناحیه مقعد را مشاهده کرده و با انگشت و یا وسایل مخصوص، داخل آن را معاینه می کند. آنوسکوپ یک وسیله میان تهی و دارای چراغ قوه است که به پزشک کمک میکند تا بخش پایینی راست روده را مشاهده کند.پروکتوسکوپ نیز همانند آناسکوپ عمل میکند با این تفاوت که به پزشک اجازه میدهد تا بخش بیشتری از راست روده را مشاهده کند. برای تشخیص بواسیر های داخلی و یا مشکلات دیگری که منجر به خونریزی می شوند به روش های دیگری نیز نیاز است. سیگموئیدوسکوپ بخش پایینی روده بزرگ و کولونسکوپ تمام روده بزرگ را نمایش میدهد. هر دو دارای یک لوله انعطاف پذیر و چراغ دار هستند که وارد راست روده می شود. هم چنین عکس رادیوگراف نیز نمایی کلی از داخل روده بزرگ به ما می دهد.
بواسیر داخلی و خارجیبواسیر را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرده اند. این تقسیم بندی براساس موقعیت و منشاء ایجاد آن می باشد. بواسیر داخلی متورم شدن رگ های درون کانال مقعدی می باشد و بواسیر خارجی در اطراف دهانه مقعد ایجاد می گردد. ممکن است هر دو حالت همزمان تشکیل شوند.
تصویر بواسیر(هموروئید) داخلی و خارجی بواسیر(هموروئید)داخلی و خارجی
انواع بواسیر (هموروئید) داخلی درجه یک تا چهاردرجه بندی هموروئید براساس میزان بیرون زدگی آن از کانال مقعد انجام می شود. هرقدر این بیرون زدگی بیشتر باشد درجه ی آن نیز بالاتر است. اینکه هموروئید در چه سطحی قرار دارد بسیار حائز اهمیت است. پزشک براساس درجه هموروئید می تواند برای انتخاب شیوه درمان تصمیم بگیرد. در ادامه می توانید تصاویر مربوط به درجات هموروئید را مشاهده نمایید.
تصویر بواسیر(هموروئید) درجه 1 تصویر بالا بواسیر داخلی درجه یک می باشد که به هنگام تحرکات روده به درون کانال مقعدی صعود میکند.
تصویر بواسیر یا هموروئید درجه دو تصویر فوق بواسیر داخلی درجه دو است که به هنگام حرکات روده از مقعد خارج می شود و سپس دوباره به داخل باز می گردد.
تصویر هموروئید یا بواسیر درجه سه و چهار تصویر بالا نیز بواسیر درجه سه و چهار را نشان می دهد. بواسیر درجه سه به هنگام حرکات روده از مقعد خارج می شود و می بایست با انگشت به داخل برگردانده شود . بواسیر داخلی درجه چهار به طور کلی از سوراخ مقعد بیرون است.
بواسیرهای خارجی در زیر پوست و اطراف ناحیه مقعد قرار دارند و به دلیل وجود اعصاب زیاد در این ناحیه علاوه بر خونریزی دردناک هم هستند.گاهی بواسیرهای متورم بزرگتر شده و از اسفنکتر مقعدی بیرون میزنند. در این حالت ممکن است بتوان آنها را به شکل برآمدگی های پر از آب صورتی مشاهده کرد و به هنگام دفع دردناکتر میشوند.بواسیرها معمولا به داخل باز میگردند در غیر این صورت حتی میتوان آن ها را به آرامی به داخل فشار داد.در بواسیر خارجی ممکن است لخته خون ایجاد شده و رنگ آن به بنفش یا آبی تغییر پیدا کند که به آن ترومبوز گفته می شود. این مسئله برای فرد بیمار بسیار دردناک بوده و ممکن است احساس خارش شدید به همراه داشته باشد. حتی پس از رفع لخته، مکن است کمی پوست اضافه باقی بماند اما باز هم احساس خارش وجود دارد.
عللمی توان گفت که علت ابتلا به هموروئید ارثی است و افردی که سابقه این عارضه در خانواده آنها دیده شده باشد بیشتر مستعد این بیماری هستند.فشار زیاد به ناحیه پایینی راست روده به دلیل چاقی یا بارداری و یا بلند کردن یا هل دادن اجرام سنگین به هنگام فعالیت های روده ممکن است بر جریان خون این قسمت تاثیر گذاشته و منجر به تورم رگ ها شود. احتمال بروز این مشکل در افرادی که مدت زیادی می نشینند یا می ایستند بیشتر است.همچنین بوست یا اسهال مزمن میتواند منجر به این عارضه گردد. عطسه، سرفه و استفراغ ممکن است باعث حاد تر شدن شرایط گردند.پیشگیریبرای پیشگیری از ابتلا به بواسیر راه های زیادی وجود دارد. بهتر است از استرس دور بمانید. این مسئله با تاثیر مخربی که بر دستگاه گوارش برجا می گذارد زمینه ابتلا به یبوست و به دنبال آن هموروئید را ایجاد می کند. هم چنین توصیه می کنیم از نگه داشتن مدفوع خود اجتناب کنید. موارد زیر به شما کمک می کند تا بتوانید از این بیماری در امان بمانید.
فیبر مصرف کنید: بهترین منبع فیبر سبزیجات، میوه ها، جو، آجیل، دانه و حبوبات هستند.آب بنوشید: از سفت شدن مدفوع جلوگیری میکند. میوه ها و سبزیجاتی که فیبر دارند نیز دارای آب هستند.ورزش کنید: پیاده روی به مدت نیم ساعت در روز به جریان خون و حرکات روده کمک میکند.روشهای درمانبواسیر (هموروئید)
زخم مقعد دو نوع حاد و مزمن دارد . در نوع حاد ، زخم سطحی است و با درمان دارویی بهبود حاصل می شود . افراد مبتلا به انواع زخم یا شقاق مزمن مقعد سابقه چندین مرتبه درد های مشابه دارند و زخم آنها عمقی است و با برجستگی در مجاور مقعد همراه است. درمان این گروه افراد مشکل تر است و به جراحی نیاز پیدا می کنند
علت زخم مقعد، ایجاد خراشیدگی در پوست مقعد به دنبال اسهال طولانی مدت یا یبوست است . این خراشیدگی باعث انقباض عضله داخلی مقعد می شود واین انقباض باعث ایجاد درد شدید می گردد.
علائم زخم مقعد
افراد مبتلا به زخم مقعد معمولا" با درد درمان شقاق هنگام اجابت مزاج مراجعه می کنند و گاهی نیز از خروج چند قطره خون همزمان با اجابت مزاج شاکی هستند . بعضی از بیماران از درد شدیدی که چند ساعت پس ازاجابت مزاج تداوم دارد شاکی هستند . البته باید بیماران بدانند که علیرغم درد شدید و همراهی با خونریزی ، زخم مقعد بیماری خطرناکی نمی باشد .
روش های درمان زخم مقعد
جهت درمان زخم یا درمان شقاق باید سیکل درد، اسپاسم و ایسکمی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین هایی است که مدفوع را حجیم و شل می کنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصیه می کنیم. در این مرحله تجویز پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بیحس کننده ، کورتون و مواد نرم کننده می باشد) و یا ژل لیدوکائین می تواند کمک کننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنین درمانی بهبود می یابند. در صورتیکه پاسخ درمانی کافی گرفته نشد، و یا شقاق از نوع مزمن بود، می توان از داروهای دیگری استفاده کرد.
نیتروگلیسیرین با همان مکانیسمی که عضلات صاف عروق کرونر را شل می کند می تواند عضله اسفنکتر داخلی را هم شل کرده و از اسپاسم خارج کند. پماد %۰٫۲ (دو دهم درصد) آن برای درمان شقاق مقعد استفاده میشود و معتقدند یک اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد می کند. علاوه بر آن خونرسانی آنودرم را نیز افزایش می دهد. از معایب آن ایجاد سر درد است و بهتر است در حالت خوابیده استفاده شود. در ایران گاهی به اشتباه به بیمار پماد%۲ (دو درصد) داده میشود که سردرد بسیار شدیدی ایجاد میکند. پماد ایزوسورباید و یا دیلتیازم موضعی و خوراکی نیز می توانند با مکانیسم مشابه به بهبود شقاق کمک کنند و سر درد هم ایجاد نمی کنند. درمان دارویی شقاق مزمن در حدود ۶۰% موارد موثر است.
برای درمان شقاق زخم (شقاق ) مقعد هرچه زودتر اقدام شود موفقیت بیشتری در پی خواهد داشت لذا توصیه میشود به محض اینکه دچار درد و سوزش در این ناحیه شدید ، این اقدامات را انجام دهید:
۱- عامل اصلی ایجاد زخم مقعد یعنی یبوست را از بین ببرید، خوردن سبزیها و میوه های فراوان و یک تا دو قاشق روغن زیتون در روز، و خوردن یک لیوان شیر یا آب ولرم در ابتدای روز میتواند برای رفع یبوست به شما کمک کند.
۲-روزی ۲ باربه مدت ۱۰ دقیقه در لگن آب گرم بنشینید ، آبی که به این منظور استفاده میکنید باید تمیز و گرم باشد ( در حدی که باعث سوختگی نشود) اما نیاز به ماده ضد عفونی یا جوشاندن آب نیست. پس از بلند شدن از لگن به آرامی خود را خشک نموده و از پمادی که پزشک بواسیر تجویز مینماید به مقدار کم فقط در ناحیه ابتدای مقعد(نه داخل آن) استفاده نمایید.( معمولاَ پماد تریامسینولون یا هیدروکورتیزون برای این مورد توصیه میشود.)
۳-از یک مسکن مانند استامینوفن برای کاهش درد شقاق استفاده کنید زیرا درد شدید باعث گرفتگی عضله‌ی مقعد و تشدید زخم میشود.
۴- از خوردن غذاهای محرک مانند فلفل، ادویه جات، چائی غلیظ ، نسکافه و کاکائو خود داری نمایید.
۵- در صورتیکه درد و یا خونریزی با این اقدامات برطرف نشد در اولین فرصت به پزشک متخصص درمان شقاق و زخم مقعد مراجعه کنید تا اقدام لازم صورت پذیرد.
معمولا یبوست واسهال طولانی و زور زدن streining زیاد در موقع دفع مدفوع و زایمان و استفاده طولانی از ملین ها عامل بروز شقاق مقعد است.از علائم فیشر یا شقاق مقعد نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• درد شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم که گاهی تا یک ساعت نیز طول می کشد و درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برمی گردد.• درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت بروز می کند.• وجود رگه هایی از خون در لباس زیر و یا پوشک بچه و خارش اطراف مقعد نیز وجود دارد.علت دقیقشقاق مقعد مشخص نیست و علایم معمولاً بعد از فشار آمدن به مقعد، ناشی از مدفوع سفت و حجیم ظاهر میشوند. اما علت اصلی یبوست مزاج است. یعنی عبور مدفوع سفت و خشک، در مواقع اجابت مزاج و طولانی شدن فاصله اجابت مزاجها است.انواع روش های درمان شقاقدرمان دارویی شقاق مقعد• رژیم پرفیبر: مصرف نان سبوسدار، میوه جات و سبزیجات از قبیل کاهو، آلو، گلابی، انجیر به میزان کافی در روز.• شتشوی کافی مقعد با آب گرم پس از اجابت مزاج.• نشستن در لگن آب گرم با مدت ۲۰-۱۵ دقیقه حداقل ۳ مرتبه در روز، البته برحسب شدت درد و بیماری می تواند افزایش یابد.• خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج.• استفاده از پماد بی حس کننده (از قبیل لیدوکائین، بنزوکائین و...) طبق دستور پزشک متخصص شقاق مقعد به خصوص ۱۵ دقیقه قبل از اجابت مزاج و یا ۴-۳ مرتبه در روز• استفاده از پودر پسیلیوم یا دانه اسفرزه (یک قاشق داخل لیوان آب، شکر، آب لیمو) ۳-۲ مرتبه در روز جهت نرم شدن مدفوع.درمان های جدیدی که برای درمان شقاق مقعد(فیشر) عنوان شده است، استفاده از پماد نیتروگلیسرین ۲% تا ۵% درصد و تزریق سم بوتولینیوم می باشد که خوشبختانه نتایج خوبی داشته است. درمان شقاقمقعدتحقیقات نشان می¬دهد تزریق بوتیلیوم توکسین بهترین طریق درمان غیردارویی شقاق مقعد(فیشر) است که نتایجی شبیه عمل های جراحی قطع اسفنکتر را دارد ولی بدون عوارض بی¬اختیاری مدفوع. درمان غیرتهاجمی فیشر آنال به طریق استفاده از بوتیلیوم توکسین نتایجی مشابه عمل جراحی تهاجمی فیشر آنال دارد.با در نظر گرفتن مدت عمل – راحتی استفاده از بوتیلیوم توکسین – هزینه درمان شقاق – عوارض بسیار کم بعد از عمل می¬توان این روش درمان شقاق را از بین انواع درمان شقاق مقعد را انتخاب کرد.