به پاره و زخمی شدن کناره های مقعد درمان شقاق گفته می شود. این زخم به صورت خطی در طول مقعد ظاهر می گردد و به این خاطر که این قسمت مقعد دریافت کننده های حسی بسیاری را داراست یک حالت فوق العاده دردآوری را موجب می گردد. که نشانه هایی نظیر یبوست - زایمان دفع مدفوع بزرگ و محکم و یا اسهال دراز مدت و نظایر آنها منجر به پدید آمدن شقاق یا فیشر می گردد. به همین خاطر قسمتی از نشانه های آشگار شدن شقاق یا فیشر را در زیر به صورت خلاصه می آوریم تا موقع ظاهر شدن این نشانه ها در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه فرمائید.
نشانه های بیماری شقاق یا فیشر 1- دارا بودن درد در موقع دفع مدفوع
2-خون ریزی از ناحیه مقعد
3-خون ریزی موقع مدفوع ( خون در مدفوع )
4-سوزش و خارش قسمت مقعد
5-مشاهده رگه های خونی در روی مدفوع و یا دستمال توالت
6-دارا بودن درد و یا اسپاسم تا مدتها پس از دفع مدفوع
در اکثر مواقع درمان شقاق ممکن است با بیهوشی فرد و یا به صورت بی حسی چه به صورت موضعی و چه به صورت نخاعی صورت گیرد. بسته به میزان حاد بودن شقاق، بهترین روش برای درمان آن اتخاذ خواهد شد. در زیر با انواع روش های درمان بیماری شقاق آشنا می شویم.
درمان شقاق
درمان شقاق با لیزریکی از جدیدترین روش های درمان بیماری شقاق (فیشر) لیزر می باشد. کار این روش به این صورت است که با استفاده از اسفنکتر داخلی(عضلات مدور در انتهای مقعد) قطع می شود و زائده پوستی نیز جدا می شود. به طور کلی این روش بر سایر روش های درمان بیماری شقاق برتری دارد. از جمله مزایای درمان شقاق با لیزر نسبت به سایر روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم نیاز به بیهوشیکاهش درد بلافاصله پس از درمانجلوگیری از بروز عفونتدرمان سایر بیماریهای مقعد به طور همزمانسرپایی بودن و سرعت در انجام عملنداشتن خون ریزی بخیه و پانسمانعدم وجود دردنداشتن دوران نقاهتعدم بازگشت بیماری و تضمینی بودن آننداشتن عوارضی چون بی اختیاری و ...
درمان شقاق با روش اسفنکتروتومی جانبی-داخلیاین روش یکی از مؤثرترین روش های درمان بیماری شقاق می باشد. 90% از بیمارانی که با این روش عمل می شوند، سلامت خود را باز می یابند و پس از دو روز می توانند به زندگی عادی خود بازگردند.
درصد پایینی از افراد پس از درمان با این روش مجدداً به پزشک مراجعه می کنند و بیماری آنها پس از مدت کوتاهی عود می کند. در این صورت بیمار را باید از جنبه های دیگری چون سرطان ناحیه مقعد و بیماری کرون نیز بررسی نمود.
در این روش قسمت سطحی اسفنکتر مقعد را با تیغ جراحی برش می زنند. با وجود تاثیرگذاری بالای این روش در درمان بیماری شقاق، باید به این نکته نیز اشاره کرد که در صورت عدم توانای پزشک این روش دارای عوارض غیرقابل بازگشتی می باشد. از جمله این عوارض می توان به عدم کنترل در خروج گاز و نشت مواد مدفوعی اشاره کرد و چون اسفنکتر داخلی مسئول کنترل مدفوع در زمان استراحت فرد است، هرنوع آسیب به این بخش سبب ایجاد بی اختیاری می گردد. این بی اختیاری برای بیمار بسیار آزار دهنده است.درمان شقاق به وسیله بوتاکسهنگامی که بیمار به شقاق مبتلا است، عضلات مقعد او دچار اسپاسم و گرفتگی می شود. یکی از روش های درمان هنگامی که این بیماری در ابتدای مراحل خود می باشد، تزریق بوتاکس است.
بوتاکس نوعی سم به نام بوتولینوم می باشد که باعث فلج شدن موقتی عضلات یک ناحیه خاص از بدن بین 3 تا 6 ماه میگردد. با این روش که به صورت سرپایی انجام می شود، بوتاکس را به عضلات مقعد بیمار تزریق می کنند و عضلات مقعد اصطلاحا بی حس یا فلج می شود و در نتیجه آن اسپاسم، فشار و تنگی مقعد برطرف می شود و با گذشت زمان فرد هنگام دفع مزاج درد را حس نمی کند و فشاری بر انتهای روده نیز بوجود نمی آید و به مرور زمان زخم ایجاد شده نیز درمان میگردد.
همانطور که اشاره شد تاثیر بوتاکس بین 3 تا 6 ماه می باشد و درصورتیکه فرد بصورت دائم مشکل تنگی و اسپاسم عضلات مقعد را داشته باشد ممکن است بعد از بین رفتن تاثیر بوتاکس مجدد علائم این بیماری را مشاهده کند که در این صورت می بایست با پزشک خود جهت درمان دائم بیماری مشورت کند.
درد شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم که گاهی تا یک ساعت نیز طول می کشد و درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برمی گردد. درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت بروز می کند. وجود رگه هایی از خون در لباس زیر و یا پوشک بچه و خارش اطراف مقعد نیز وجود دارد.
شقاق سبب درد و خونریزی در هنگام اجابت مزاج می شود بطوریکه کودکان ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند. درد ایجاد شده سبب می شود که فرد تا حد امکان اجابت مزاج خود را تاحیر بیندازد. این مسئله می تواند زمینه ساز ایجاد یبوست شود . یبوست خود سبب بدتر شدن شقاق می شود و این مسئله به صورت یک سیکل تاثیر همدیگر را تشدید می کنند . شقاق درمواردی که شدید نباشد با درمان دارویی و نیز پرهیز از ایجاد یبوست قابل کنترل خواهد بود ولی موارد شدید باید با استفاده از جراحی برطرف شود.
درمان خانگی شقاق مقعد
توجه داشته باشید که مصرف پمادهای مسکن، ضد التهاب، استروئیدها (مانند هیدروکورتیزون و بتامتازون) و پمادهای ضد بواسیر (آنتی هموروئیدها) در درمان شقاق نقش ندارد. بعد از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب ولرم شسته شود. برای برطرف کردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد می توانید حوله گرم روی محل قرار دهید.
پنشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتقاء آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه حدود ۲ تا ۳ بار و هر بار ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از این روش استفاده می شود. اضافه کردن صابون مایع و شامپو توصیه نمی شود. نشستن در آب گرم باعث بهبود خون رسانی و شل شدن عضله اسفنکتر شده و به ترمیم آن کمک می کند. قبل از استفاده، لگن را تمیز بشوئید.
از نشستن طولانی مدت در دستشویی موقع اجابت مزاج خودداری کنید. ۵-مصرف بعضی از نرم کننده های مصنوعی نیز ممکن است به جلوگیری از بروز درد به هنگام اجابت مزاج کمک کنند. البته باید با نظر پزشک متخصص درمان شقاق مقعد که فوق تخصص گوارش دارد؛ مصرف شوند.
در صورت بهبود یبوست و رفع اسپاسم عضله اسفنکتر، درمان شقاق عموماً بهبود می یابد. درمان شقاق اولیه شامل رفع یبوست و نرم کردن مدفوع و رفع اسپاسم است که با این تمهیدات در بیشتر موارد شقاق بهبود می یابد.
تقریبا در نیمی از تمام بیماران مبتلا به شقاق حاد با اقدامات محافظه کارانه میشود جراحت را تا حدود زیادی التیام بخشید ، به عنوان مثال، حمام در وان آب گرم و نیز استفاده از مکملهای خوراکی پر فیبرمانند پودر گیاهی موسوم به پسیلیوم که مانع از خشک شدن و سفت شدن مدفوع میشود ، علاوه بر این میتوان برای کاهش درد و سوزش زخم شقاقمقعدی از بی حس کننده های موضعی و یا پمادهای ضد التهاب نیز استفاده کرد.فیشر یا شقاق به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد ، فیشر حاد ، زمانی است که از زمان بوجود آمدن ،تا بهبودی ، ۸ هفته طول بکشد.در صورتیکه بهبودی زخم از ۸ هفته طولانی تر شود ،آنگاه زخم وارد مرحله مزمن خواهد شد ، از علل مزمن شدن فیشر میتوان به عدم مصرف فیبر و ملین کافی ، بوجود آمدن التهاب و اسپاسم (انقباض شدید ) و در دریچه داخلی مقعد و بدنبال آن کاهش شدید خونرسانی به محل فیشر(زخم) ، که این خود باعث بدتر شدن وعمیقتر شدن زخم فیشر خواهد شد .
روش های درمان شقاق مقعد( فیشر)
درمان شقاق با بوتاکس در عضله اسفنکتر داخلی مقعد که بطور کاملاً سرپائی انجام می گیرد، باعث رفع اسپاسم (اسپاسم اسفنکتر داخلی یا بعبارت دیگر ، تنگ شدن و انقباض شدید عضله و کانال مقعدی ، اصلی ترین عامل بهبود نیافتن فیشر یا همان شقاق میباشد زیرا این انقباض مقعدی باعث قطع خونرسانی به محل زخم شقاق میشود) و بهبود خونرسانی و ترمیم زخم فیشر بطور اساسی خواهد شد.
تاثیرو موفقیت درمانی این روش با اقدامات تکمیلی به ۱۰۰درصد میرسد و این بهترین روش درمان شقاق سرپایی و غیر جراحی است که هیچگونه عوارض جراحی را ندارد.
در روش جراحی جهت رفع اسپاسم بخشی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد بایستی بریده شود ( اسفنکتروتومی ) که همین مسئله خود باعث ۳۰-۱۰درصد عوارضی همچون بی اختیاری گاز و مایع مدفوع خواهد شد و تاثیر درمانی آن حداکثر ۸۰ درصد است .
تشابهاتى بین فیشرهاى اطراف مقعد و هموروئید )بواسیر( وجود دارد. هموروئید اغلب یک تورم در سیاهرگ است. فیشرها به ترک خوردگىهایى که گاهى اوقات در اطراف دهان ایجاد مىشوند، شباهت زیادى دارند. هر دو نوع دهانى و مقعدى، جایى اتفاق مىافتند که مخاط حساس داخل بدن با پوست تلاقى مىکند. در سوراخ مقعد، علت اصلى و شایع این پارگىها، مدفوع سفت و بزرگ مىباشد. اگر فیشر دارید، حتما مىدانید که این زخمها چقدر زندگى را حداقل در موقع نشستن، سخت مىکنند. آنها مىسوزند و اغلب خونریزى مىکنند. متخصصان ما در ادامهى بحث مىگویند که چگونه مىتوانید این مشکل را هر چه سریعتر حل کنید.
با خوردن غذاهاى فیبردار و مایعات از تشکیل مدفوع سخت جلوگیرى کنید.
سوراخ مقعد هیچ گاه نمىتواند عبور مدفوع سفت و بزرگ را تحمل کند و در خود جا دهد. عموما محصولات غذایى زندگى امروزى که فاقد فیبر هستند، باعث ایجاد مدفوع سخت مىشوند.
راه حل؟ براى حرکت نرم مدفوع، رژیم پر فیبر و پر مایع مصرف کنید. خوردن میوه، سبزى، غلات کامل و شش تا هشت لیوان آب در روز، بهترین راه درمان شقاق و پیشگیرى است. هنگامى که مدفوع، نرم و انعطافپذیر شد، شقاق شروع به بهبودى مىکند.
وازلین را امتحان کنید.
خوردن غذاهاى فیبردار مىتواند باعث نرم شدن مدفوع شود؛ اما قبل از هر بار کار کردن شکم مىتوانید با چرب کردن از کانال مقعدى محافظت کنید. استفاده از وازلین تا 25 / 1 سانتىمتر در داخل مقعد مىتواند عبور مدفوع را بدون وارد کردن هیچ آسیبى تضمین کند.
خود را با پودر تقویت کنید.
ماروین شوستر »رئیس بخش بیمارىهاى گوارشى دانشگاه پزشکى فرانسیس اسکات« مىگوید: بعد از هر حمام یا کار کردن شکم، مقدارى پودر بچه به خود بمالید. این کار محل را خشک نگه مىدارد و به کاهش تماس و اصطکاک در طول روز کمک مىکند.
مراقب اسهال باشید.
عجیب به نظر مىرسد، اما تنها مدفوع سفت و یبوست شقاق هاى مقعد را بدتر نمىکند، بلکه اسهال نیز همین اثر را دارد. مدفوع اسهالى بافتهاى اطراف را نرم مىکند و همچنین حاوى اسیدى است که مىتواند مناطق آزرده مقعدى را بسوزاند.
ناخنها را دور نگه دارید.
ممکن است شقاق مقعدى، شما را مجبور به خارش کند. در برابر این تمایل، مقاومت کنید. کشیدن ناخنهاى تیز روى پوست حساس مقعد، مىتواند بافتهاى زخمى را پاره کند.
وزن خود را کم کنید.
هر چقدر وزن بیشترى داشته باشید، بیشتر عرق مىکنید و این عرق مىتواند بهبود فیشرها را به تأخیر بیندازد.
از کرمهاى مخصوص استفاده کنید.
کرمهاى موضعى کورتونى مىتوانند در کاهش التهاب همراه فیشر مقعدى، مفید باشند.
از کرمهاى ویتامینه استفاده کنید.
دکتر شوستر مىگوید: این کرمها مخصوصا براى کاهش درد و التیام فیشرهاى مقعدى مؤثر هستند. این پمادها حاوى ویتامینهاى A و D هستند.
داخل وان آب گرم بپرید.
آب گرم مىتواند در شل شدن عضلات دریچه مقعدى مفید باشد و باعث کاهش ناراحتى و درد حاصل از فیشرها شود.
از خوردن بعضى غذاها خوددارى کنید.
دکتر شوستر مىگوید: در حالى که هیچ غذایى، فیشر ایجاد نمىکند، بعضى از غذاها هنگام عبور از کانال مقعدى باعث ناراحتى و حساسیت مىشوند. غذاهاى پرادویه و داغ و غذاهاى ترش و شور از این جملهاند.
یک بالشت مخصوص براى خود بخرید.
با داشتن شقاق ، نشستن، ناخوشایند و دردناک است. شما مىتوانید با خریدن بالشتهاى کیکى شکل و یا پر از مایع، به کاهش درد کمک کنید. این بالشتها در بیشتر داروخانهها و مغازههاى وسایل پزشکى وجود دارند.
خود را آرام تمیز کنید.
استفاده از کاغذ توالت زبر و پاک کردن بیش از حد، روند التیام فیشرها را آهسته مىکند. بنابراین به آرامى خود را تمیز کنید و هنگام خرید کاغذ توالت، خساست به خرج ندهید. مخصوصا در انتخاب رنگ، رنگ سفید براى شما مناسب است؛ همچنین باید بدون بو باشد، زیرا عطرها و رنگها مىتوانند حساسیت و آزردگى را در محل آزار ایجاد کنند.
هشدار پزشکى
علایم جدى بیمارى
فیشرها، اغلب خطرناک نیست، بلکه خطر واقعى فیشرها، به علت عدم بهبودى آنها در طولانى مدت است. هر زخمى که بهبود نیابد، ممکن است یک سرطان باشد.
اگر شما فیشرى دارید که بعد از چهار تا هشت هفته بهبود نیافته است، آن را مورد ارزیابى قرار دهید. به یاد داشته باشید، زخمى که خوب نمىشود یکى از هفت علامت کلاسیک سرطان است. علاوه بر این، اگر ترشح مخاطى از مقعدتان وجود دارد، آن را به پزشک اطلاع دهید. آبسههاى این منطقه نیز مىتوانند خطرناک باشند.
به جاى کاغذ توالت از آب استفاده کنید.
مالیدن کاغذ توالت روى یک ناحیه حساس مىتواند بدترین تجربه باشد. اما راه دیگرى وجود دارد شما مىتوانید از آب استفاده کنید. یک جریان نازک آب مىتواند تمیزى مورد نظر شما را به وجود آورد