شقاق مقعد یک پارگی یا زخم سطحی( tear) در ناحیه آنودرم (پوشش سلولی مقعد) است.علامت شاخص شقاق مقعد، درد شدید و خونریزی، موقع اجابت مزاج است. خونریزی معمولاً روشن بوده و بصورت رگه ای روی مدفوع دیده میشود. ( خون در مدفوع ) گاهی بیمار تا ساعتها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج می برد. در معاینه فیزیکی، با کنار زدن دو طرف باسن ممکن است، شقاق دیده شود اما اگر دیده نشد، دلیل عدم وجود این بیماری نمی باشد. معمولاً درد بیمار، آنقدر شدید است که امکان معاینه انگشتی رکتوم و یا رکتوسکوپی وجود ندارد. در صورتیکه شکی در مورد تشخیص وجود دارد و یا احتمال بیماریهای دیگر مانند آبسه پری آنال وجود دارد بهتر است بیمار توسط متخصص شقاق مقعد زیر بیهوشی معاینه شود.فشار زیاد و طولانی هنگام اجابت مزاج در توالت های ایرانی یکی از عوامل پارگی مقعد است.مراحل درمان شقاق حاد مقعدبیشتر شقاق های حاد نیاز به بعضی درمان های خانگی شامل نشستن در یک تشت آب ولرم برای چندین ساعت در روز، افزودن فیبر به رژیم غذایی و به کار بردن ملین یا نرم کننده های مدفوع دارند.جهت درمان شقاق مقعد باید سیکل درد، اسپاسم و ایسکمی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین هایی است که مدفوع را حجیم و شل می کنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصیه می کنیم. در این مرحله تجویز پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بیحس کننده ، کورتون و مواد نرم کننده می باشد) و یا ژل لیدوکائین می تواند کمک کننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنین درمانی بهبود می یابند. در صورتیکه پاسخ درمانی کافی گرفته نشد، و یا شقاق از نوع مزمن بود، می توان از داروهای دیگری استفاده کرد.بعضی افراد در عرض ۱ یا ۲ روز با درمان خانگی بهبود می یابند. در ضمن درد نیز از بین می رود. ممکن است شقاق چندین هفته تا بهبود کامل طول بکشد. گاهی شقاق ها بدون درمان بهبود می یابد.برای درمان شقاق حاد مقعد سعی کنید از یبوست پیشگیری کنید. یبوست می تواند مانع بهبود شقاق شود و شقاق ممکن است شما را در هنگام اجابت مزاج دچار اضطراب کند.ممانعت از اجابت مزاج فقط یبوست را افزایش خواهد داد و باعث می شود شقاق را باز و دردناک نگه دارد.خوردن مقدار زیادی آب و دیگر مایعات مدفوع را نرم کرده و اجابت مزاج را راحت تر خواهد کرد. برعکس مصرف زیاد چای باعث افزایش یبوست می شود.
پارگی یا شکاف در ناحیه مقعد را شقاق مقعد می‌گویند. شقاق معمولا به دنبال یبوست و دفع یک مدفوع قطور و سفت و گاهی به دنبال اسهال شدید رخ می‌دهد. به ندرت بیماری کرون باعث شقاقمی‌شود. این بیماری در تمام سنین و حتی در شیرخواران نیز رخ می‌دهد.
فیشر نام علمی شقاق مقعد است که در ناحیه مقعد اتفاق می افتد. به عبارت دیگر شقاق شکافی دردناک در ناحیه مقعد بوده که معمولاً به علت عبور مدفوع سفت در اثر یبوست شدید و یا اسهال طولانی اتفاق می افتد.این زخم اکثراً در قسمت خلفی مقعد ایجاد شده و بسیار دردناک می باشد و موجب اسپاسم (انقباض) عضله داخلی ناحیه مقعد شده و درد و سوزش آن تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز ادامه می یابد که با تکرار و ادامه یبوست این چرخه معیوب ادامه یافته و فیشر به فرم مزمن در می آید.
اقدامات درمانی برای درمان شقاق مقعد
برای رد سایر علل خونریزی مقعدی یا خونریزی از مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آندوسکوپ، سیگموئیدوسکوپ) بررسی می شوند.
پیش از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب وصابون شسته شود. برای برطرف کردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود. نشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتفاع آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه ۳-۲ بار و هر بار برای ۲۰-۱۰ دقیقه از این روش درمان شقاق استفاده شود.
اگر درمان های فوق مؤثر نبود، امکان دارد نیاز به جراحی باشد. در جراحی، زخم به طور کلی برداشته می شود. با این که در عضلات که با انقباض خود باعث عدم بهبود زخم می شوند تغییراتی داده می شود.در صورتی که اولین بار فیشر ایجاد شده باشد، درمان شقاق دارویی مناسب توسط پزشک تجویز می شود و با رعایت کامل آن می توان بهبودی کامل بدست آورد و معمولاً نیاز به درمان جراحی پیدا نمی شود. مؤثرترین درمان جراحی است که ۹۵-۹۰% منجر بهبودی می شود.
زخم و شقاق مقعدزخم و شقاق
مقعد یک پارگی یا زخم سطحی( tear) در ناحیه آنودرم (پوشش سلولی مقعد) است. این زخم خطی، بصورت طولی در فاصله خط دندانه ای و پوست قرار دارد و چون این ناحیه گیرنده های حسی بسیار زیادی دارد، یک وضعیت فوق العاده دردناک ایجاد می کند .انواع درمان شقاق مقعد (فیشر)شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسیم میشود. شقاق طی ۱۲ هفته اولی که ایجاد میشود از نوع حاد محسوب می گردد. درمان شقاق حاد سبب اسپاسم اسفنکتر داخلی مقعد می گردد که خود منجر به افزایش درد، گسترش پارگی و کاهش خونرسانی به آنودرم میشود. این چرخه درد، اسپاسم و ایسکمی سبب عدم بهبودی زخم شده و شقاق مزمن بوجود می آید.حدود ۹۰% موارد شقاق در خط وسط و پشت آنوس ایجاد میشوند. بقیه موارد در خط وسط و قدام آنوس دیده میشوند. کمتر از ۱% موارد نیز دو طرفه هستند. علت شایع بودن شقاق در خلف را خونرسانی ضعیف تر این ناحیه نسبت به ناحیه قدامی و کاهش انعطاف پذیری بدلیل استخوانی بودن آن می دانند. اگر یک شقاق مزمن در نواحی غیر از خط وسط دیده شود می تواند نشانه بیماریهای دیگری همچون کرون، ایدز، سیفلیس، سل و یا لوسمی باشد.نشانه شقاق مقعدعلامت شاخص شقاق مقعد، درد شدید و خونریزی، موقع اجابت مزاج است. خونریزی معمولاً روشن بوده و بصورت رگه ای روی مدفوع دیده میشود. گاهی بیمار تا ساعتها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج می برد.در معاینه فیزیکی، با کنار زدن دو طرف باسن ممکن است،درمان شقاق دیده شود اما اگر دیده نشد، دلیل عدم وجود شقاق مقعد نمی باشد. معمولاً درد بیمار، آنقدر شدید است که امکان معاینه انگشتی رکتوم و یا رکتوسکوپی وجود ندارد. در صورتیکه شکی در مورد تشخیص شقاق مقعد وجود دارد و یا احتمال بیماریهای دیگر مانند آبسه پری آنال وجود دارد بهتر است بیمار زیر بیهوشی معاینه شود.شقاق حاد خود را بصورت یک زخم خطی نشان می دهد. اما شقاق مزمن زخم وسیعتری است که لبه های برجسته دارد و فیبرهای سفید عضله اسفنکتر داخلی در کف آن دیده میشود. اغلب در سمت خارجی این زخم یک منگوله پوستی( Skin tag) و در سمت داخلی آن یک پاپیلای مقعدی هیپرتروفیه( sentinel pile) یا زائده نگهبان دیده میشود.جهت درمان شقاق باید سیکل درد، اسپاسم و ایسکمی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین هایی است که مدفوع را حجیم و شل می کنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصیه می کنیم. در این مرحله تجویز پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بیحس کننده ، کورتون و مواد نرم کننده می باشد) و یا ژل لیدوکائین می تواند کمک کننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنین درمانی بهبود می یابند. در صورتیکه پاسخ درمانی کافی گرفته نشد، و یا شقاق از نوع مزمن بود، می توان از داروهای دیگری استفاده کر
علت شقاق مقعد (فیشر)شقاق مقعد (فیشر) ترک و یا زخمی است که در ناحیه ابتدای مقعد رخ می دهد که بسیار دردناک بوده و گاهاً با خونریزی مختصر موقع اجابت مزاج همراه است. علت شقاق مقعد (فیشر) متفاوت است ولیکن در اکثر بیماران با تغییر اجابت مزاج از قبیل یبوست و یا اسهال شدید همراه است.
برخی علت شقاق مقعد (فیشر) را مشکلات کاهش خون رسانی در قسمت پشتی مقعد مطرح کرده اند و بعضی از محققان افزایش فشار داخل کانال آنال (مقعدی) را از علل آن می دانند.شایع ترین محل این زخم در قسمت خلفی است و از نظر بروز فیشر در بین زنان و مردان هر دو به یک اندازه شایع است به خصوص در افراد بالغ جوان شایع تر مشاهده می شود ولیکن این بیماری از نوزادان تا افراد مسن را گرفتار می کند.عوامل موثر در بروز شقاق مقعد• شقاق مقعد به وسیله فشار و کشش زیاد در ناحیه مقعد به وجود می آید. یک شقاق ممکن است زمانی که شما یبوست دارید یا سعی می کنید یک توده مدفوعی بزرگ و سفت را دفع کنید، به وجود بیاید و یا گاهی بعد از اسهال های مکرر می توان شاهد به وجود آمدن درمان شقاق باشیم.
دریچه خارجی مقعد تحت کنترل ارادی شما است. ولی دریچه داخلی مقعد تحت کنترل شما نیست و این عضله تحت فشار و کشش در همه اوقات باقی می ماند.• شقاق ممکن است زمانی به وجود آید که شما فشار زیاد و طولانی مدتی را به مقعد جهت کنترل اجابت مزاج وارد می کنید. این کار منجر به کاهش جریان خون مقعد و ایجاد پارگی می شود.• ضربه نیز می تواند شقاق ایجاد کند.
در حین تولد نوزاد ۱۱ درصد زنان شقاق مقعد پیدا می کنند.• شقاق همچنین می تواند به علت داخل کردن انگشت (مثلاً هنگام معاینه فیزیکی و یا تخلیه مدفوع با انگشت) و یا داخل کردن جسم خارجی به وجود آید.• در بعضی بیماران یک درمان شقاق مقعد ممکن است به وسیله التهاب روده ایجاد شود. بیماری های التهابی روده (ZISS) منجر به اسهال خونی، درد شکم، تب، کاهش وزن، شقاق، یا فیستول نزدیک مقعد می شود.درمان انواع فیشرفیشر به دو فرم حاد و مزمن دیده می شود. شقاق حاد مقعد زمانی است که علایم طی یک ماه اخیر شروع شده است و با درد شدید مقعد به خصوص در موقع اجابت مزاج شروع شده و زخم به صورت حاد است. درمان فرم حاد فیشر به صورت مراقبتی و سرپایی است. اکثراً با تغییر عادات غذایی و مصرف فیبر و سبزیجات و تنظیم عادات اجابت مزاج و استفاده از پمادهای بی حس کننده درمان شقاق می شود.فیشر مزمن وقتی است که علائم شقاق مقعد طولانی شود و گاهاً علایم تکرار شود در این حالت فیشر مزمن می شود در این حالت اکثراً یک زائده پوستی نیز در لبه مقعد ایجاد می شود که در این صورت اکثراً نیاز به درمان شقاق بیشتر از قبیل جراحی دارد.یک رژیم با فیبر کم نیز ممکن است نقشی در ایجاد این بیماری بازی کند. میوه ها و سبزیجات منبع اصلی فیبرهای غذایی هستند.