برای رفع یبوست یک برنامه غذایی مناسب برای خود طراحی و اجرا کنید. برای این کار فراموش نکنید که اصلاً نباید در هفته اول، رژیم غذایی تان را تغییر دهید. هیچ تغییری نباید اعمال شود. فقط در هفته اول، هر چه می خورید و می آشامید را یادداشت می کنید و علایمی که پس از خوردن آن ها پیدا می کنید را می نویسید. یادتان نرود اگر غذایی که می خورید را خودتان درست نکرده اید - مثلاً مهمان هستید یا به رستوران رفته اید- خجالت نکشید و درباره غذا سؤال کنید. فرض کنید کارآگاه هستید و این کار بخشی از مأموریت شما برای دستگیری مجرمان غذایی پرونده یبوست است!
وقتی تغییر عادات غذایی خود را شروع می کنید، از لیست غذاهایی که می توانند باعث یبوست شوند هم کمک بگیرید تا سرنخ هایی دستتان بیاید که چه غذاهایی ممکن است باعث یبوست مزمن در شما شده باشند. اگر چیزی را نمی دانید یا مطمئن نیستید، که فلان غذا به علایم شما ربطی دارد یا نه، تردید نکنید و حتماً از پزشکتان بپرسید. هدف برنامه غدایی مناسب برای درمان یبوست این است که بین غذاها و نوشیدنی های مسهل و آن هایی که یبوست می آورند، تعادل برقرار کنید. شاید وقتی برنامه را به پایان برسانید و بتوانید مشکل درمان شقاق خود را کنترل کنید، ببینید که تعداد غذاها و نوشیدنی هایی که به رژیم غذایی تان اضافه کرده اید بیشتر از آنهایی است که حذف شده اند. امکان دارد یادداشت های شما نشان دهد که فقط باید در روز چند لیوان آب بیشتر بنوشید و یا غذایتان را با سالاد میل کنید.
اگر همچنان یبوست دارید: با وجودی که ممکن است تغییر رژیم غذایی درمان شقاق بتواند علایم شما را تا اندازه ای برطرف کند ولی گاهی اوقات این کار به تنهایی کافی و پاسخگو نیست. بعضی یبوست ها هستند که دلیل بروز آن ها فقط یک عامل نیست و شاید لازم باشد درمان شقاق دیگری هم انجام شود. اگر پس از اجرای کامل برنامه و اعمال تغییرات در رژیم غذایی، یبوستتان بهتر نشده و همچنان از آن عذاب می کشید، به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. او می خواهد بداند که آیا شما به یکی از بیماری های زمینه ای که قبلاً درباره اش حرف زدیم متبلا هستید یا نه. همچنین تشخیص نوع یبوست شما هم برای او مهم است. همانطور که خودتان هم می دانید مصرف داروها، کم کاری تیروئید، دیابت، جراحی خارج کردن رحم (هیسترکتومی)، بیماری MS، پارکینسون و غذا خوردن کمتر از حد معمول، همه می توانند یبوست را بدتر کنند. وقتی پیش دکتر می روید، باید او را از یکسری مطالب مطلع کنید. این مسائل عبارتند از:- هر چند وقت یکبار شکمتان کار می کند؟ آیا درد شکم دارید؟ نفخ می کنید؟ آیا عادت ماهیانه روی اجابت مزاج شما تأثیری دارد؟ در این مورد، اغلب اوقات عادت ماهیانه باعث می شود که تعداد دفعات اجابت مزاج در زنان بیشتر شود.- یبوست چقدر و چطور بر زندگی شما تأثیر گذاشته- کجا بیشتر از همه درد می کند؟ احتمالاً شما معده درد دارید ولی درد بیشتر در کجاست؟ بالا یا زیر ناف؟ اگر زیر ناف شما بیشتر درد می کند معمولاً مشکل از روده بزرگ است در حالی که معمولاً بعید است درد بالای ناف مربوط به یبوست باشد. امکان دارد نشانه این باشد که روده کوچک، معده، پانکراس (لوزالمعده) یا کیسه صفرا مشکل دارد. بنابراین برای درمان شقاق باید ابتدا از برنامه غذایی مناسب برای رفع یبوست پیروی کرد.
اغلب بیماران حالت درد شقاق را مانند درد ناشی از حرکت تیغ ریش تراشی و یا حرکت خورده شیشه در ناحیه مقعد توصیف میکنند.
بیشتر بیماران مبتلا به شقاق مقعدی ( آنال فیشرز ) از حرکت کردن مدفوع در ناحیه مقعد و دفع آن ترس دارند. و به همین دلیل خونریزی از مقعد اگر چه غیر معمول نیست، در مورد شقاق معمولا در حد مقدار کمی خون قرمز روشن است که روی دستمال توالت دیده میشود. ( خون در مدفوع )
فیشر ممکن است به عنوان بیماری شقاق تشخیص داده شود و غالبا این اشتباه توسط ارائه دهندگان مراقبت های اولیه صورت میگیرد.
سایر تشخیصهای مختلف و اشتباه در این مورد شامل :
آبسه اطراف مقعد فیستول مقعد، بیماری التهابی روده، بیماری آمیزشی، سل، سرطان خون، و سرطان مقعد میباشند.
به حفره ی عفونی و پر از چرک نزدیک مقعد آبسه مقعدی گفته میشود.به دلیل آسیب رسیدن به غدد مترشحه داخل مقعد ناشی از عبور مدفوع خشک یا مدفوع اسهالی ،این غدد ممکن است عفونی شده و آبسه مقعدی ایجاد شود.ارتباط آبسه مقعدی و فیستول مقعدیفیستول مقعدی عبارت است از یک مسیر تونل مانند کوچک که از غدد عفونی شده داخل مقعدی به پوست اطراف باسن راه پیدا میکند. فیستول مقعدی تقریبا همیشه به دنبال تخلیه آبسه مقعدی ایجاد میشود.آبسه همیشه منجر به تشکیل فیستول مقعدی نمی شود. حدود۵۰درصد آبسه های مقعدی منجر به تشکیل فیستول میشود. هیچ راهی برای پیشگویی این که کدام آبسه منجر به ایجاد فیستول میشود وجودندارد اما مطالعات نشان داده اند که هرچه زمان تخلیه ابسه به تاخیر بیفتد امکان ایجاد فیستول مقعدی بیشتر میشود.علائم آبسه مقعدی و فیستول مقعدیآبسه مقعدی معمولا با درد و تورم اطراف مقعد همراه است.این درد بر خلاف درد مربوط به شقاق مقعد که غالبا در زمان دفع ایجاد میشود، درد دائمی است و به خصوص با زور زدن و عطسه یا سرفه بدتر میشود.علاوه بر درد ممکن است تب و لرز و خستگی نیز از علائم همراه در آبسه مقعدی باشد. بیماران مبتلا به فیستول بیشتر از خروج چرک از سوراخ فیستول و خارش رنج میبرند.درمان آبسه مقعدیآبسه مقعدی چگونه درمان میشود؟تنهاراهدرمان شقاق مقعدی،تخلیه آبسه با ایجاد برش روی پوست محل آبسه است که معمولا در موارد آبسه های بزرگ و عمیق بیمار حتما در بیمارستان باید بستری و این عمل در اتاق عمل توسط جراح متخصص درمان شقاق مقعد انجام شود.توجه: مصرف آنتی بیوتیک به هیچ وجه جایگزین تخلیه آبسه نیست زیرا آنتی بیوتیک ها نمیتوانند به عمق حفره آبسه نفوذ کنند.به دنبال خروج چرک که با بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی و توسط جراح انجام می شود، از شدت درد کاسته می شود. پس از عمل جراحی، بیمار معمولا عصر همان روز یا روز بعد از بیمارستان مرخص می شود.پس از تخلیه چرک لازم است که بیمار ۳ تا ۴ مرتبه و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه در لگن آب گرم حاوی چند قطره بتادین بنشیند تا محل چرک ضدعفونی شود و پس از خشک کردن موضع، آن را پانسمان کند. این کار تا رفع کامل التهاب که حدود دو هفته است ادامه می یابد.اگر التهاب شدید باشد، بر اساس نظر پزشک متخصص شقاق مقعد، چرک خشک کن تزریقی یا خوراکی نیز برای بیمار شروع می شود. در صورت وجود درد ناشی از برش، می توان از داروی مسکن استفاده کرد. معمولا التهاب پس از حدود یک هفته فروکش خواهد کرد.عوارض عدم درمان شقاق به موقع آبسه مقعدیعدم درمان به موقع آبسه مقعدی باعث می شود که علائم عفونت گسترش پیدا کند و عفونت در بدن پخش شود. در صورت شدید شدن این بیماری، باید بافت های مرده در اطراف محل آبسه را برداشت.عدم درمان به موقع آبسه در افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری قند یا افرادی که توان جسمی کمی دارند، می تواند خطر جانی هم داشته باشد.
به طور طبیعی، یک فرد سالم هر روز بین یک تا سه بار شکمش کار می کند و حداقل آن، هر سه روز یک بار است. معمولاً یبوست را این جور تعریف می کنند: اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته، ولی این تعریف کامل و جامعی نیست. یبوست همچنین می تواند قوام مدفوع را تغییر دهد به طوری که مدفوع سفت و خشک شود و یا اینکه اجابت مزاج برای شما سخت باشد و مجبور باشید زور بزنید. ممکن است هر روز شکمتان کار کند ولی احتمالاً درد دارد و حس می کنید که روده تان کاملاً خالی نشده و عمل دفع ناقص انجام شده است. امکان دارد احساس کنید شقاق مدفوع گیر کرده و خارج نمی شود و گاهی اوقات هم مجبور می شوید برای خارج کردن مدفوع از دستتان کمک بگیرید. هر کدام از این علایم می تواند نشان دهده انواع یبوست در شما می باشد.
یبوست ناشی از ناهماهنگی عضلات لگن و مقعد
این اختلال فقط عضلات شقاق کف لگن را درگیر می کند و می تواند بر اثر زایمان یا جراحی درآوردن رحم (هیسترکتومی) و همچنین افزایش سن بوجود بیاید. این نوع یبوست زمانی بروز می کند که نظم کارکرد روده بزرگ شما کمی به هم می خورد و عضلات لگن هماهنگ با هم کار نمی کنند. به طور طبیعی وقتی مغز پیامی دریافت می کند که روده بزرگ و رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ) پر از مدفوع شده و به عضلات لگن پیام می دهد که منقبض شوند و مدفوع را به سمت رکتوم برانند و عضلات مقعد شل شوند تا مدفوع از مقعد خارج شود.
برای اینکه بهتر متوجه شوید، یک لوله خمیر دندان را فرض کنید: شما در آن را بر می دارید و تیوپ را فشار می دهید و خمیر دندان به راحتی خارج می شود. در این نوع یبوست این روند درست و آن طور که باید پیش نمی رود و عضلات هماهنگ با هم کار نمی کنند، همانطور که حدس می زنید، این اختلال باعث می شود اجابت مزاج و خروج مدفوع از روده بزرگ سخت و اغلب اوقات دردناک شود، چون وقتی عضله نزدیک به رکتوم باید شل شود تا مدفوع بتواند از مقعد خارج شود، این عضله منقبض می شود. مثل این است که در لوله خمیر دندان بسته باشد.
یبوست ناشی از کندی حرکت روده
یبوست ناشی از کندی حرکت روده شایع ترین نوع یبوست است و حدود ۵ درصد از مردم به آن دچار هستند. این عارضه شقاق زمانی ایجاد می شود که عضلات در تمام روده بزرگ- نه فقط کف لگن- کُند شده اند و از این رو به سختی می توانند مدفوع را از روده بزرگ بیرون دهند. این مشکل شقاق می تواند از نوجوانی به بعد بروز کند و همچنین افزایش سن، کم غذا خوردن، تغییر رژیم غذایی، مصرف داروها، بارداری، زایمان یا جراحی خارج کردن رحم (هستیرکتومی) نیز می توانند بر عملکرد عضلات تمام روده بزرگ تأثیر بگذارند و از این رو یبوست مزمن ایجاد کنند.
فیشر یا شقاق به دو فرم حاد و مزمن دیده می شود. فیشر حاد زمانی است که علایم طی یک ماه اخیر شروع شده است و با درد شدید مقعد به خصوص در موقع اجابت مزاج شروع شده و زخم به صورت حاد است. درمان شقاق فرم حاد فیشر به صورت مراقبتی و سرپایی است. اکثراً با تغییر عادات غذایی و مصرف فیبر و سبزیجات و تنظیم عادات اجابت مزاج و استفاده از پمادهای بی حس کننده درمان می شود.
فیشر مزمن وقتی است که علایم فیشر طولانی شود و گاهاً علایم تکرار شود در این حالت شقاقمزمن می شود در این حالت اکثراً یک زائده پوستی نیز در لبه مقعد ایجاد می شود که در این صورت اکثراً نیاز به درمان های بیشتر از قبیل جراحی دارد. شقاق مقعد عبارت است از پارگی یا شکاف در ناحیه مقعد. این بیماری در تمام سنین و حتی در شیرخواران نیز رخ می‌دهد. درد و شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم که امکان دارد تا یک ساعت نیز طول بکشد از علائم این بیماری است. حتی ممکن است درد درمان شقاق دوباره با اجابت مزاج بعدی بر می‌گردد. درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت. وجود رگه‌هایی از خون روی کاغذ توالت، لباس زیر، یا پوشک بچه . خارش اطراف مقعد . کودکان مبتلا ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند.
علت دقیق آن نامشخص است، اما علایم معمولاً بعد از فشار آمدن به مقعد ناشی از مدفوع سفت و حجم ظاهر می‌شوند. یبوست، بارداری‌های متعدد، سرطان خون، بیماری کُرون، بیماری‌های نقص ایمنی از جمله علل شقاق مقعد است.
پیشگیری از شقاق مقعد
برای پیشگیری از شقاق مقعد جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید:
روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.غذای پرفیبر مصرف نمایید.در صورت لزوم، از داروهای شل‌کننده مدفوع یا مسهل‌ها استفاده نمایید.به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید.اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان شقاق مقعد خوب می‌شوند، به نحوی که دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و کودکان کم سن، بعد از شل کردن مدفوع بهبود می‌یابند اما تشکیل جوشگاه در محل زخم به نحوی که دفع مدفوع را با مشکل روبرو کند. از عوارض احتمالی زخم فیشر است.