درد شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم که گاهی تا یک ساعت نیز طول می کشد و درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برمی گردد. درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت بروز می کند. وجود رگه هایی از خون در لباس زیر و یا پوشک بچه و خارش اطراف مقعد نیز وجود دارد.
شقاق سبب درد و خونریزی در هنگام اجابت مزاج می شود بطوریکه کودکان ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند. درد ایجاد شده سبب می شود که فرد تا حد امکان اجابت مزاج خود را تاحیر بیندازد. این مسئله می تواند زمینه ساز ایجاد یبوست شود . یبوست خود سبب بدتر شدن شقاق می شود و این مسئله به صورت یک سیکل تاثیر همدیگر را تشدید می کنند . شقاق درمواردی که شدید نباشد با درمان دارویی و نیز پرهیز از ایجاد یبوست قابل کنترل خواهد بود ولی موارد شدید باید با استفاده از جراحی برطرف شود.
درمان خانگی شقاق مقعد
توجه داشته باشید که مصرف پمادهای مسکن، ضد التهاب، استروئیدها (مانند هیدروکورتیزون و بتامتازون) و پمادهای ضد بواسیر (آنتی هموروئیدها) در درمان شقاق نقش ندارد. بعد از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب ولرم شسته شود. برای برطرف کردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد می توانید حوله گرم روی محل قرار دهید.
پنشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتقاء آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه حدود ۲ تا ۳ بار و هر بار ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از این روش استفاده می شود. اضافه کردن صابون مایع و شامپو توصیه نمی شود. نشستن در آب گرم باعث بهبود خون رسانی و شل شدن عضله اسفنکتر شده و به ترمیم آن کمک می کند. قبل از استفاده، لگن را تمیز بشوئید.
از نشستن طولانی مدت در دستشویی موقع اجابت مزاج خودداری کنید. ۵-مصرف بعضی از نرم کننده های مصنوعی نیز ممکن است به جلوگیری از بروز درد به هنگام اجابت مزاج کمک کنند. البته باید با نظر پزشک متخصص درمان شقاق مقعد که فوق تخصص گوارش دارد؛ مصرف شوند.
در صورت بهبود یبوست و رفع اسپاسم عضله اسفنکتر، درمان شقاق عموماً بهبود می یابد. درمان شقاق اولیه شامل رفع یبوست و نرم کردن مدفوع و رفع اسپاسم است که با این تمهیدات در بیشتر موارد شقاق بهبود می یابد.
تقریبا در نیمی از تمام بیماران مبتلا به شقاق حاد با اقدامات محافظه کارانه میشود جراحت را تا حدود زیادی التیام بخشید ، به عنوان مثال، حمام در وان آب گرم و نیز استفاده از مکملهای خوراکی پر فیبرمانند پودر گیاهی موسوم به پسیلیوم که مانع از خشک شدن و سفت شدن مدفوع میشود ، علاوه بر این میتوان برای کاهش درد و سوزش زخم شقاقمقعدی از بی حس کننده های موضعی و یا پمادهای ضد التهاب نیز استفاده کرد.فیشر یا شقاق به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد ، فیشر حاد ، زمانی است که از زمان بوجود آمدن ،تا بهبودی ، ۸ هفته طول بکشد.در صورتیکه بهبودی زخم از ۸ هفته طولانی تر شود ،آنگاه زخم وارد مرحله مزمن خواهد شد ، از علل مزمن شدن فیشر میتوان به عدم مصرف فیبر و ملین کافی ، بوجود آمدن التهاب و اسپاسم (انقباض شدید ) و در دریچه داخلی مقعد و بدنبال آن کاهش شدید خونرسانی به محل فیشر(زخم) ، که این خود باعث بدتر شدن وعمیقتر شدن زخم فیشر خواهد شد .
روش های درمان شقاق مقعد( فیشر)
درمان شقاق با بوتاکس در عضله اسفنکتر داخلی مقعد که بطور کاملاً سرپائی انجام می گیرد، باعث رفع اسپاسم (اسپاسم اسفنکتر داخلی یا بعبارت دیگر ، تنگ شدن و انقباض شدید عضله و کانال مقعدی ، اصلی ترین عامل بهبود نیافتن فیشر یا همان شقاق میباشد زیرا این انقباض مقعدی باعث قطع خونرسانی به محل زخم شقاق میشود) و بهبود خونرسانی و ترمیم زخم فیشر بطور اساسی خواهد شد.
تاثیرو موفقیت درمانی این روش با اقدامات تکمیلی به ۱۰۰درصد میرسد و این بهترین روش درمان شقاق سرپایی و غیر جراحی است که هیچگونه عوارض جراحی را ندارد.
در روش جراحی جهت رفع اسپاسم بخشی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد بایستی بریده شود ( اسفنکتروتومی ) که همین مسئله خود باعث ۳۰-۱۰درصد عوارضی همچون بی اختیاری گاز و مایع مدفوع خواهد شد و تاثیر درمانی آن حداکثر ۸۰ درصد است .
تشابهاتى بین فیشرهاى اطراف مقعد و هموروئید )بواسیر( وجود دارد. هموروئید اغلب یک تورم در سیاهرگ است. فیشرها به ترک خوردگىهایى که گاهى اوقات در اطراف دهان ایجاد مىشوند، شباهت زیادى دارند. هر دو نوع دهانى و مقعدى، جایى اتفاق مىافتند که مخاط حساس داخل بدن با پوست تلاقى مىکند. در سوراخ مقعد، علت اصلى و شایع این پارگىها، مدفوع سفت و بزرگ مىباشد. اگر فیشر دارید، حتما مىدانید که این زخمها چقدر زندگى را حداقل در موقع نشستن، سخت مىکنند. آنها مىسوزند و اغلب خونریزى مىکنند. متخصصان ما در ادامهى بحث مىگویند که چگونه مىتوانید این مشکل را هر چه سریعتر حل کنید.
با خوردن غذاهاى فیبردار و مایعات از تشکیل مدفوع سخت جلوگیرى کنید.
سوراخ مقعد هیچ گاه نمىتواند عبور مدفوع سفت و بزرگ را تحمل کند و در خود جا دهد. عموما محصولات غذایى زندگى امروزى که فاقد فیبر هستند، باعث ایجاد مدفوع سخت مىشوند.
راه حل؟ براى حرکت نرم مدفوع، رژیم پر فیبر و پر مایع مصرف کنید. خوردن میوه، سبزى، غلات کامل و شش تا هشت لیوان آب در روز، بهترین راه درمان شقاق و پیشگیرى است. هنگامى که مدفوع، نرم و انعطافپذیر شد، شقاق شروع به بهبودى مىکند.
وازلین را امتحان کنید.
خوردن غذاهاى فیبردار مىتواند باعث نرم شدن مدفوع شود؛ اما قبل از هر بار کار کردن شکم مىتوانید با چرب کردن از کانال مقعدى محافظت کنید. استفاده از وازلین تا 25 / 1 سانتىمتر در داخل مقعد مىتواند عبور مدفوع را بدون وارد کردن هیچ آسیبى تضمین کند.
خود را با پودر تقویت کنید.
ماروین شوستر »رئیس بخش بیمارىهاى گوارشى دانشگاه پزشکى فرانسیس اسکات« مىگوید: بعد از هر حمام یا کار کردن شکم، مقدارى پودر بچه به خود بمالید. این کار محل را خشک نگه مىدارد و به کاهش تماس و اصطکاک در طول روز کمک مىکند.
مراقب اسهال باشید.
عجیب به نظر مىرسد، اما تنها مدفوع سفت و یبوست شقاق هاى مقعد را بدتر نمىکند، بلکه اسهال نیز همین اثر را دارد. مدفوع اسهالى بافتهاى اطراف را نرم مىکند و همچنین حاوى اسیدى است که مىتواند مناطق آزرده مقعدى را بسوزاند.
ناخنها را دور نگه دارید.
ممکن است شقاق مقعدى، شما را مجبور به خارش کند. در برابر این تمایل، مقاومت کنید. کشیدن ناخنهاى تیز روى پوست حساس مقعد، مىتواند بافتهاى زخمى را پاره کند.
وزن خود را کم کنید.
هر چقدر وزن بیشترى داشته باشید، بیشتر عرق مىکنید و این عرق مىتواند بهبود فیشرها را به تأخیر بیندازد.
از کرمهاى مخصوص استفاده کنید.
کرمهاى موضعى کورتونى مىتوانند در کاهش التهاب همراه فیشر مقعدى، مفید باشند.
از کرمهاى ویتامینه استفاده کنید.
دکتر شوستر مىگوید: این کرمها مخصوصا براى کاهش درد و التیام فیشرهاى مقعدى مؤثر هستند. این پمادها حاوى ویتامینهاى A و D هستند.
داخل وان آب گرم بپرید.
آب گرم مىتواند در شل شدن عضلات دریچه مقعدى مفید باشد و باعث کاهش ناراحتى و درد حاصل از فیشرها شود.
از خوردن بعضى غذاها خوددارى کنید.
دکتر شوستر مىگوید: در حالى که هیچ غذایى، فیشر ایجاد نمىکند، بعضى از غذاها هنگام عبور از کانال مقعدى باعث ناراحتى و حساسیت مىشوند. غذاهاى پرادویه و داغ و غذاهاى ترش و شور از این جملهاند.
یک بالشت مخصوص براى خود بخرید.
با داشتن شقاق ، نشستن، ناخوشایند و دردناک است. شما مىتوانید با خریدن بالشتهاى کیکى شکل و یا پر از مایع، به کاهش درد کمک کنید. این بالشتها در بیشتر داروخانهها و مغازههاى وسایل پزشکى وجود دارند.
خود را آرام تمیز کنید.
استفاده از کاغذ توالت زبر و پاک کردن بیش از حد، روند التیام فیشرها را آهسته مىکند. بنابراین به آرامى خود را تمیز کنید و هنگام خرید کاغذ توالت، خساست به خرج ندهید. مخصوصا در انتخاب رنگ، رنگ سفید براى شما مناسب است؛ همچنین باید بدون بو باشد، زیرا عطرها و رنگها مىتوانند حساسیت و آزردگى را در محل آزار ایجاد کنند.
هشدار پزشکى
علایم جدى بیمارى
فیشرها، اغلب خطرناک نیست، بلکه خطر واقعى فیشرها، به علت عدم بهبودى آنها در طولانى مدت است. هر زخمى که بهبود نیابد، ممکن است یک سرطان باشد.
اگر شما فیشرى دارید که بعد از چهار تا هشت هفته بهبود نیافته است، آن را مورد ارزیابى قرار دهید. به یاد داشته باشید، زخمى که خوب نمىشود یکى از هفت علامت کلاسیک سرطان است. علاوه بر این، اگر ترشح مخاطى از مقعدتان وجود دارد، آن را به پزشک اطلاع دهید. آبسههاى این منطقه نیز مىتوانند خطرناک باشند.
به جاى کاغذ توالت از آب استفاده کنید.
مالیدن کاغذ توالت روى یک ناحیه حساس مىتواند بدترین تجربه باشد. اما راه دیگرى وجود دارد شما مىتوانید از آب استفاده کنید. یک جریان نازک آب مىتواند تمیزى مورد نظر شما را به وجود آورد
امروزه با توجه به عوارض مختصر و گاهاً جدی عمل جراحی که ممکن است با بی اختیاری همراه باشد اکثر مراکز درمانی معتبر دنیا ابتدا از درمان های مراقبتی از قبیل پماد نیتروگلیسیرین ۲/۰ درصد و یا پمادهای دیلتیازم استفاده می کنند که میزان موفقیت آن حدود ۶۵-۶۰ درصد است.
مشکلات تجویز این داروها سردرد و نیاز به مدت زمان طولانی مصرف و گاهاً عدم رضایت بیماران است. داروی دیگری که امروزه از آن استفاده می شود سم بوتولونیوم است که داخل عضله داخلی مقعد تزریق می شود و تأثیر آن بین ۸۵-۷۰ درصد گزارش شده است و در تحقیقات اینجانب حدود ۷۷ درصد درد و علایم بیمار برطرف شده است و از محاسن آن سرپایی بودن و بدون عارضه بودن آن است و سریعاً قابل تزریق است و نیاز به بیهوشی و بی حسی ندارد و به صورت سرپایی قابل انجام است و از معایب آن هزینه بالای دارو در ایران است. ضمنا چون زخم بیمار را بسیار زجر میدهد ترمیم زخم نیز باید صورت گیرد که این عمل هم میتواند بدون بیهوشی صورت گیرد .
راه نهایی درمان شقاق یا شقاق مزمن جراحی است که در این عمل معمولاً قسمتی از عضله اسفنگتر داخلی قطع شده و گاهاً نیاز به برداشتن زوائد پوستی نیز می شود. طبق آمار و تحقیقات انجام شده پاسخ به درمان شقاق نیز ۹۵ درصد است و نتیجه آن نیز سریع تر است و بایستی با دقت کافی انجام شود تا از عوارض احتمالی آن جلوگیری شود. معمولاً جراحی اسفنگتروتومی در دست جراح ماهر عوارض آن بسیار کم است.بسیاری بر این عقیده هستند که درمان جراحی در 20 درصد موارد باعث شقاق بی اختیاری میشود که دیگر به مهارت جراح ربطی ندارد .
من شخصا براین عقیده هستم که در موارد استثائی از جراحی باید استفاده کرد و بهتراست از بوتیلیوم توکسین استفاده کرد که میتوانیم به نتیجه خود یعنی شل کردن اسفنکتر برسیم و از بی اختیاری هم دیگر خبری نیست و نتایج حاصله تقریبا با جراحی شباهت دارد با در نظر گرفتن عدم نیاز به بستری در بیمارستان و بیهوشی و هزینه کمتر بنابراین روشدرمان شقاق با لیزر اینجانب روشی بسیار پسندیده است.